Towarzystwo Przyjaciół KUL Z historii TPKUL

Z historii TPKUL

Towarzystwo Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, założone w 1922 roku jako Towarzystwo Uniwersytetu Lubelskiego, było pierwszą inicjatywą zmierzającą do zapewnienia Uczelni systematycznego dopływu środków i do czasu uzyskania przez UL pełni praw państwowych, jedyną jego jednostką posiadającą pewny status prawny. Od początku istnienia Towarzystwa istotnym celem jego działalności oprócz niesienia wsparcia finansowego było szerzenie idei uczelni katolickich.

Początki

Projekt powołania stowarzyszenia wysunął założyciel i pierwszy rektor lubelskiej Uczelni, ks. Idzi Radziszewski w 1918 roku, jednak do utworzenia Towarzystwa doszło dzięki staraniom jego następcy, o. Jacka Woronieckiego, cztery lata później. Towarzystwo Uniwersytetu Lubelskiego wpisane zostało do rejestru stowarzyszeń i związków 1 grudnia 1922 roku, wśród jego założycieli  byli m.in. Karol Jaroszyński, Franciszek Skąpski i biskup lubelski Marian Fulman.

W początkowym okresie działalności w organizacji widziano przede wszystkim mecenasa Uniwersytetu, bardzo ważna była także jego rola dla usankcjonowania istnienia UL, który wówczas nie miał pełni praw państwowych (rozważano nawet przelanie na Towarzystwo koncesji na prowadzenie Uniwersytetu). W związku z tym jednym z zadań T UL było w tym czasie czuwanie nad działaniami i rozwojem Uniwersytetu. W 1934 roku organizacja zmieniła nazwę na Towarzystwo Przyjaciół KUL. Zachętę do wspierania Uniwersytetu kierowano przede wszystkim do duchowieństwa, inteligencji, ziemiaństwa oraz różnych organizacji. Do Towarzystwa przynależeli przedstawiciele lubelskich elit samorządowych i administracji państwowej.

W tym okresie istotną rolę odgrywała wydawnicza i informacyjna działalność T UL. Ukazywały się “Wiadomości Towarzystwa Uniwersytetu Lubelskiego”, wydawane z przerwami w latach 1923-1931, przygotowywano także broszury poszerzające wiedzę o Uniwersytecie. Prężnie działały sekretariaty propagandy ustanowione dla lepszego kontaktu z terenem, funkcjonowali także mężowie zaufania. Podjęty w okresie międzywojennym wysiłek umożliwił zwiększenie świadomości istnienia uczelni przez szerokie rzesze społeczeństwa i poszerzenie w późniejszym czasie terenu rekrutacji studentów KUL.

Jeśli chodzi o struktury, najszerzej występującą formą T UL były wówczas koła członków wspierających, których zadaniem było zbieranie składek. Do wybuchu II wojny światowej nie udało się utworzyć żadnej jednostki terenowej Towarzystwa.

Po II wojnie światowej (1945-1959)

Po wojnie celem organizującego się na nowo Towarzystwa było dotarcie do jak najszerszych kręgów społeczeństwa. W tym okresie można mówić o dużym wzroście liczby członków organizacji, zaczęły także powstawać oddziały terenowe. Pierwszy oddział TP KUL powstał w 1946 roku w Warszawie. Bezpośrednim inicjatorem jego powstania był ks. Rektor Antoni Słomkowski, który dopomógł w uruchomieniu biura. W roku 1958 było 27 oddziałów, trzeba jednak zauważyć, że w latach 50. władze lokalne, do których należało rejestrowanie jednostek terenowych, w dużej ilości przypadków odmawiały zgody na rejestrację, różnie to uzasadniając. W tym czasie koła członków wspierających zastąpiły zespoły członkowskie pod opieką inkasentów, którzy zbierali i przesyłali do Lublina składki. Zdarzały się sytuacje utrudniania wykonywania obowiązków inkasentów przez władze, co ma odzwierciedlenie w dokumentach z tamtego czasu. W latach 50. zdarzały się również wypadki uznawania zbierania składek wewnątrz kościołów za wykroczenie przeciw prawu.

Zespoły członkowskie działały do 1959 roku, kiedy zostały zlikwidowane i wycofane upoważnienia dla inkasentów wskutek zarzutów wysuniętych przez Prezydium WRN w Lublinie odnośnie do rzekomej pozastatutowej działalności Towarzystwa. Pozostały jedynie niektóre zespoły działające na terenie oddziałów.

Inną formą działalności były koła studenckie Towarzystwa, tworzone przy Uniwersytecie. Pierwsza, ok. stuosobowa grupa powstała w 1956 roku i działała do czasu ukończenia studiów przez osoby ją tworzące. Studenci wyjeżdżali w teren z pogadankami i wykładami na temat Uniwersytetu. Druga grupa zawiązała się w 1966 roku. Jej celem było m.in. informowanie o historii, strukturze naukowej, warunkach studiów na KUL; zapoznawanie wiernych z trudną sytuacją materialną Uczelni, uświadomienie studentom sensu pracy dla dobra wspólnego i przełamywanie mitu postrzegania KUL-u jako uczelni dla duchownych, a ponadto, na polecenie Ks. Rektora Wincentego Granata, praca na rzecz Towarzystwa Przyjaciół KUL polegająca na werbowaniu nowych członków, zbieranie składek i ofiar.

W pierwszych latach powojennych Towarzystwo prowadziło działalność wydawniczą bez  szczególnych trudności ze strony władz państwowych, zaś cel szerzenia idei uczelni katolickiej był realizowany przez oddziały. Dla przykładu oddział warszawski już pod koniec lat 40. organizował comiesięczne odczyty, które spotykały się z ogromnym zainteresowaniem.

Po 1959 roku

W maju 1959 roku władze państwowe wysunęły pod adresem Towarzystwa szereg zarzutów. Organizację oskarżono o prowadzenie pozastatutowych form działalności, problematyczna była  także tematyka wykładów organizowanych przez Towarzystwo, mających przybliżać ideę uczelni katolickich. W celu zbadania zasadności zarzutów Zarząd Główny powołał komisję, która nie stwierdziła uchybień w działalności Towarzystwa. Jednak ani odwołanie TP KUL do MSW, ani też interwencja członka Rady Naczelnej i Rady Państwa Jerzego Zawieyskiego nie przyniosła efektu i Towarzystwo zmuszone było do likwidacji komisji, delegatur i zespołów członkowskich na terenach, gdzie nie było oddziałów. Równocześnie podjęto akcję zakładania nowych oddziałów, co nie udało się z powodu sprzeciwu władz państwowych.

W latach 60. funkcjonowało kilkanaście oddziałów, napotykały one jednak na trudności, czego efektem było np. zamknięcie po niezapowiedzianej i przebiegającej we wrogiej atmosferze kontroli oddziału w Tarnowie.

Działalność wydawnicza w latach 50. i 60. była utrudniona z powodu ingerencji Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk. W tym okresie jedyne druki, jakie się ukazywały, to odezwy rektora oraz wzory kazań o KUL. Jednocześnie po odwilży październikowej Towarzystwo podjęło wzmożoną akcję informacyjną przy pomocy dostępnych środków, co spotkało się z dużym odzewem. Towarzystwo realizowało swoją misję informowania o KUL oraz pogłębiania wiedzy o wyższych szkołach katolickich poprzez prowadzenie wykładów, odczytów czy wraz z innymi środowiskami katolickimi organizowanie tygodni kultury chrześcijańskiej (np. w Poznaniu).

Istnienie Towarzystwa stanęło pod znakiem zapytania z chwilą wprowadzenia stanu wojennego. Rozporządzeniem z 16 grudnia 1981 roku wojewoda lubelski zawiesił działalność biura Zarządu Głównego w Lublinie i wszystkie oddziały w kraju. Do przejęcia w zarząd całego Towarzystwa i jego majątku upoważniony został rektor Mieczysław A. Krąpiec OP, który swoimi pełnomocnikami ustanowił prezesów poszczególnych oddziałów. Rektor odwołał się od decyzji wojewody i 10 lutego 1982 roku uzyskał uchylenie decyzji o zawieszeniu.

W latach 80. czyniono starania, aby uporządkować strukturę Towarzystwa w ten sposób, aby w każdej diecezji znajdowała się siedziba oddziału. Teren działania niektórych oddziałów miejskich rozszerzono na całą diecezję. Na początku lat 90. funkcjonowało 26 oddziałów. W tym okresie próbowano także pozyskać większą liczbę członków prawnych.

Należy zwrócić uwagę na fakt bardzo dużego udziału TP KUL w organizowaniu i przeprowadzaniu zbiórek pieniężnych na rzecz KUL, odbywających się na terenie całej Polski. Najczęściej brali w nich udział członkowie Towarzystwa na danym terenie w charakterze kwestujących.

Obecnie

Po zmianach związanych z przemianami ustrojowymi i prawnymi w Polsce Towarzystwo kontynuuje swoją działalność, nadal wspierając Uniwersytet finansowo i realizując zadanie szerzenia idei uniwersytetów katolickich. Prowadzone są programy stypendialne dla studentów, działalność wydawnicza (we współpracy z Uniwersytetem) i kulturalna, tj. organizowanie koncertów, spotkań literackich, kongresów i konferencji naukowych, a także pielgrzymek. Towarzystwo bierze udział w projektach badawczych, prowadzi także działania zmierzające do integrowania absolwentów Uczelni (m.in. organizowanie spotkań, wydawanie newslettera). Nadal prowadzone są kwesty na rzecz KUL.

Bibliografia:

  • Wojciech Czepczyński, Świeccy studenci z ambony o KUL w latach 1967-1969. Historia akcji informacyjnej (mps, Biuro Zarządu Głównego TP KUL)
  • Piotr Flisiak, Towarzystwo Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1922-1968, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Stanisława K. Olczaka (AU KUL).
  • ks. Piotr Gajda, Likwidacja Oddziału TP KUL w Tarnowie (mps, Biuro Zarządu Głównego TP KUL)
  • ks. Jan Perszon, Towarzystwo Przyjaciół KUL, Księga pamiątkowa w 75-lecie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994, s. 782-786.
  • Elżbieta Podhorska, Uwagi o działalności Oddziału Warszawskiego TP KUL z okresu lat 1946-1951 (mps, Biuro Zarządu Głównego TP KUL)
Wróć do: O nas